To be checked
MA Previous
2K20/MMC/38
Noor Jehan
هالا شهر ۾ هٿ جو ڪم ان ۾ تبديلي؟
هالا شهر مٽياري ضلعي جو تعلقو آهي، جيڪو سنڌ جي ثقافت ۽ تهذيب
کي اجاگر ڪري ٿو. هالا شهر ۾ ٿيندڙ هٿ جو ڪم جيڪو ڪافي حد تائين مشهور
آهي پر هاڻي هن ڪم کي ايتري اهميت حاصل نه آهي ڇو جو جيئن وقت گذرندو پيو
وڃي تئين هن ڪم کي گهٽ موٽ ملي پئي ۽ هن ڪم ۾ کوڙ ساريون نئيون تبديليون به
آيون آهن. اڄ کان ڏھ پندران سال پهريان اجرڪ، کاڌي، ڪا شي ۽ ڪاٺ جي ڪم
هنڊي جي هنر کي ڪا في سرهايو ويندو هو پر اڄ جي هلندڙ دور ۾ هن هنر کي
گهٽ اهميت ملي آهي ڇاڪاڻ ته اڄ جي دور ۾ ماڻهن جي سوچ به تبديل ٿي ويئ
آهي. گذريل پندرهن سالن ۾ جيڪا تبديلي آئي آهي پهريان ڪاريگر هٿ اجرڪون
جوڙي سنڌي ماڻهن تائين رسائيندا هئا پر هاڻي ڏينهن ڏينهن اهو ڪم اسڪرين پرنٽ
مشين تي ڪيو پيون وڃي. اڄ مارڪيٽ ۾ هٿ جو ڪم گهٽ ڏسڻ ۾ ايندو آهي
مشين جي ذريعي جو ڙيل شيون ڪافي حد تائين مارڪيٽ ۾ موجود هونديون آهن.
کالي هنن شين جي چمڪ ڏسي ماڻهون انهن جي طرف ڇڪجندا وڃن ٿا جنهن ۾
اجرڪ جي نقل، ڪاشي جو ڪم جي نقل، هنڊي جو ڪم ۽ ٻيا کوڙ سارا اهڙا هنر
جيڪي پراڻي دور ۾ هٿ سان جوڙيا ويندا هئا پر هاڻي هو ڪم مشين تي ٿي رهيو آهي.
جنهن جي ڪري هالا جا ڪاريگر تمام مشڪل وقت کي منهن ڏئي رهيا آهن هن
مشين جي جوِڙيل شين جي ڪري اصلي شئي جي اهميت گهٽ ٿيندي پئي وڃي جنهن
جي ڪري هالا جي ڪاريگرن جي روزگار ۾ ڪافي حد تائين اثر ٿيو آهي. اڄ هن
موجوده دور ۾ ماڻهو هالا جي تهذيب ۽ سنڌي ثقافت کان پري ٿيندا ٿا وڃن ۽ هن هنر ۾
به ڪافي حد تائين ماڻهو پنهنجو رجحان گهٽ ڪري رهيا آهن ڇو جو ماڻهو روز وقت
سان گڏ پنهنجي پسند کي به مختلف ڪري رهيا آهن، نئيون شيون ڏسي سنڌي تهذيب
کان پري ٿي رهيا آهن. سنڌي ماڻهو پاڻ پنهنجي تهذيب کان پري وڃن پيا. مشين جي
جوڙيل شيون ۽ انهن جي مٿانهون سونهن ڏسي پنهنجي تهذيب کي وساري ڇڏيو آهي.
هن ڪم کي پهريان انگريزين جي دور ۾ گهڻي ا هميت حاصل هئي . انگريزن جي
دور ۾ هن ڪم جا ڪاريگر خوشحال زندگي بصر ڪندا هئا ڇو جو هالا جي هٿ جو
هنر انگريزن کي ڪافي حد تائين پسند هوندو هو. هو پنهنجي گھرن ۾ هالا جو
جوڙيل سامان ۽ هٿ جو هنر پنهنجي گھر جي زينت بڻائيندا هئا پر هاڻي هن تبديلي جي
وجه سان هالا جي ڪاريگرن کي ڪافي مشڪلاتون پيش اينديون آهن ۽ پهريان هالا
جي قديم هنر کي پسند ڪيو ويندو هو ۽ انگريزن کي اهو هنر ڪافي پسند هوندو
هو. هالا جو هنر ڪافي خوبصورت ۽ هنن کي وڻندو آهي، جنهن ۾ ڪاشي جو ڪم،
هنڊي جو ڪم، اجرڪن جا انيڪ نمونا ۽ ٻيون به اهڙيون ڪافي شيون آهن، جيڪي
سنڌ جو شان ۽ مان آهن پر هاڻي هو سڀ ڪجھه ختم ڪيو پيو وڃي، ڇو جو دنيا
جي ترقي ۽ جديد مشينن ذريعي اڄ هن تهذيب ۽ هنر کي ختم ڪيو پيو وڃي پراڻي
دور ۾ هنڊي ۽ ڪاشي جو ڪم هر هڪ گھر جي روزي هوندو هو، امير هجي يا
غريب هر هڪ گھر ۾ هالا جو تيار ٿيل شيون جنهن ۾ هنڊي، ڪاشي، مٽي جا ٿانهو ۽
ٻيون به خوبصورت شيون نظر اينديون هيو پر هاڻي ته هر مشين نئي دور جي ڏسڻ ۾
ايندي آهي، هن ڳالهه مان هو ثابت ٿئي ٿو ته اڄ هالا جي هٿ جي هنر ۾ ڪافي
تبديلي آئي آهي، جنهن سان هالا جي ڪافي هنر مند ماڻهن جا ڪارخانه بند ٿي ويا آهن،
هالا ۾ اڳ جي ڀيٽ ۾ ڪافي تبديلي آئي آهي، جيئن جيئن وقت گذرندو وڃي ٿو، تيئن
تيئن تبديلي ٿيندي وڃي ٿي ۽ جيئن ته پهريان هالا جي شهر ۾ جيڪو ڪپڙو تيار ٿيندو
هو کاڌي گربي ۽ باکتو هالا جا ڪاريگر پهريان هو ڪم هٿ تي ڪندا هئا پر هاڻي
مشينن تي ٿئي ٿو، هاڻي ته هالا شهر ۾ ڪاٽن جو ڪپڙو به تيار ٿئي ٿو، جيڪو پهريان
نه ٿيندو هو؟ هاڻي هر شي مشينن جي ذريعي تيار ٿئي ٿي، اڄ جي هن جديد دور ۾
هالا شهر ۾ به ڪافي بدلاو آيو آهي ۽ هر هڪ ڪم جيڪو پهريان هٿن سان ڪيو
ويندو هو، اڄ مشينن تي ٿئي ٿو ۽ ان جي وڃ سان هالا جا پراڻا ڪاريگر تمام ڏکيو
وقت گذاري رهيا آهن ۽ سنڌ حڪومت کي گھرجي ته هن سنڌ جي ثقافتي تهذيب کي
اجاگر ڪرڻ لاءِ ڪجھه اپاءَ وٺڻ گھرجي، جيئن ته سنڌ جي ثقافت اڳتي هلي پنهنجي
اهميت بحال ڪري، ڇو جو اڄ ڪلهه ماڻهن جو رجحان گھٽ ٿيندو وڃي ٿو ۽ ان جي
وجه سان هٿ جي هنر کي اڄ هلندڙ وقت ۾ گھٽ اهميت ملي ٿي ۽ هلندڙ ڏهه سالن
کان وٺي ٻيو به کوڙ ساريون شيون تبديل ٿيون آهن، جيئن ڪاشي جو ڪم، ڪاٺ ۽
صحت سازي جو ڪم. هالا جي هٿ جي هنر کي ايترو ته ساراهيو ويندو آهي،جنهن
جي وجه سان انهن ڪاريگرن جا ٻار سٺي تعليم ۽ تربيت کان به پري آهن، جيئن ته
هالا جا ڪاريگر پنهنجي اباڻي هنر سان اڄ به جھاکوڙ ڪري رهيا آهن، هن موجوده
دور ۾ به، اجرڪ، سان سنڌين جو شان آهي پر هڪ اجرڪ تيار ڪرڻ ۾ ڪافي
محنت لڳي ٿي حڪومت سنڌ هالا جي ڪاريگرين کي سهاري ۽ انهن کي اڳتي
ڪرڻ ۾ انهن جي مدد ڪري، ڇو جو اجرڪ ۽ هٿ جا ٻيا هنر اسان سنڌين جي
سڃاڻپ آهن، توهان کي اها خبر آهي ته اڄ به هن وقت ۾ سنڌي ماڻهو پنهنجي شادي
۾ گھڻو ڪري اجرڪ جو سينگار ڪري يا ان کي اجرڪ پاريو هڪ حاصر روپ
ڏين ٿا ۽ اسان سنڌي ماڻهو پنهنجي مهمانن کي به اجرڪ جو انمول تحفو ڏيو ٿا پر
هاڻي نقل شين جي ڪري سنڌي اجرڪ جي سڃاڻپ ماڻهو نه ٿا ڪري سگھن ، ڇو
جو مشين جو ڇاپيل اجرڪ موجود آهن ۽ حالا جي اصلي اجرڪ کي گھٽ استعمال
ڪيو وڃي ٿو، شين ٻيون به ڪافي هٿ جون شيون آهن، جيڪي پهريان گھڻي اهميت
رکنديون هيون، پر هاڻي اهو ڏسڻ ۾ گھٽ ايندو آهي، پهريان هالا جي ڪاريگرن جو
هنر تمام مشهور هو ۽ ميرن ۽ ڪلهوڙن جي دور ۾ وڏا وڏا امير تيرن ماڻهو پنهنجي
گھرن محل ۽ محلاتن کي هالا جي هنر سان سنگاريندا هئا. ميرين ۽ ڪلهوڙن جي
دور ۾ هالا جو هٿ جو هنر پوري دنيا ۾ مشهور هو ۽ اڄ به حالا جي هنر کي ٻين
ملڪن ۾ خاص اهميت حاصل آهي ۽ خاص ڪري انگريزي گھڻو پسند ڪندا هئا ۽ هن
هنر کي ان وقت اڳتي وڌائڻ ۽ ترقي ڪارائڻ لاءِ ڪافي سارا اپاءُ ورتا هئا پر اهي
اڌورا رهجي ويا. هالا شهر هنر ۾ پنهنجو مٽ پاڻ آهي، اگر حڪومت ٿورو ڌيان ڏئي
ته ۽ هٿ جي هنر کي سهارو ڏئي ته اڄ به هالا جو هنر ۽ ڪاشي جو ڪم جھنڊي جو
ڪم اجرڪ خاص ڪري وڻندڙ ۽ ماڻهن کي پنهنجي طرف ڇڪڻ جي شگھ رکي ٿو ۽
اڄ به پوري دنيا ۾ هالا جي هنر جو ڪوبه مقابلو نه آهي، هالا شهر ۾ ٻئي تبديلي باءِ
پاس جي ڪري ٿي آهي، پهريان باءِ پاس نه هو ۽ هيئنر سرڪار پر مناسب موازو نه
ملڻ ڪارڻ سنڌ جي ثقافت کي گھٽ ڪري ٿي. هالا جا ڪاريگر مشڪل ۾ هنن هنر
۽ ثقافت کي زنده رکيو اچن ٿا. اڄ به اسان سنڌ پنهنجي ثقافت سڃاڻيو ته اسان هن هنر
کي اڳتي اهميت ڏياري ان کي ختم ٿيڻ کان بچائي سگھو ٿا. بدلاو ته ٿيندا رهندا آهن پر
هالا جي ثقافت ۽ هنر هميشه قائم رهندو.
No comments:
Post a Comment