this can be featurise.Primary data needed
talk to related people. Information should be in interesting manner and reporting based.
5Ws+1H are required
Abdul Kabeer M.A previous Roll no: 03 medium sindhi feature
Mar 11, 2020, 4:50 AM
ڪارڙو تتر
ڪارڙو تتر ھڪ عام پکين وانگر ھڪ پکي آھي. جيڪو اسان جي ھر عام علائقي ۾ پايو وڃي ٿو. ڪارڙو تتر اڪثر ڪري اسان کي ايشيا ۾ جام نظر اچي ٿو ب نسبت ٻين کنڊن جي مطابق پر ايشيا کنڊ جي ڪجھ ملڪن ۾ پايو وڃي ٿو. جئين ت ڪارڙو تتر انڊيا ۽ پاڪستان ۾ وڌ ۾ وڌ پايو وڃي ٿو. پر ھڪ ٻين پکين کان مختلف آھي ڇو ت هي پکي ھڪ انمول پکي چيو وڃي ٿو. ڇاڪاڻ ت ھن جي ٻولي ھڪ بھترين ٻولي آھي. ۽ ھن جو گوشت ب تمام گھڻو ذائقيدار آھي ب نسبت ٻين پکين کان تنھن ڪري ماڻھون ھن پکي کي تمام گھڻو پسند ڪندا آھن. جڏھن ت ھتي اسان وٽ پکين جي نسل ڪشي ڪئي وڃي ٿي جنھن سبب اسان وٽ اھڙا خوبصورت پکي گھٽ نظر اچن ٿا. تنھن ڪري ڪارڙي تتر جو تعداد ب گهٽ پائي ويندي آھي ب نسبت ٻين پکين کان. ڪارڙي تتر جي زندگي جو وقت لڳ ڀڳ ست سال ٿئي ٿو اگر اھو ڪنھن شڪاري جي ھٿان ن ماريو وڃي . پر بدقسمتي سان ھتي اسان وٽ تتر پنھنجي زندگي جو وقت مڪمل پورو نٿو ڪري سگھي ڇو ت ھي شڪارين جي ھٿان شڪار ٿيو وڃن ٿا. ڪارڙي تتر ۾ مختلف قسمن جون جنسون پايون وڃن ٿيون جئين ت شيدي، چڻگي، ڪانگس ۽ سناسي اھي ھڪ ڪارڙي تتر جون جنسون آھن. جڏھن ت اھي مختلف جنسون آھن پر انھن جي کاد خوراڪ ھڪ ئي آھي. جڏھن ت ڪارڙا تتر ٻصر قسم جا ٿين ٿا جئين ت مادي ھڪ قسم جي ۽ نر ھڪ ٻي جنس جو ھندو آھي تنھن ڪري انھن جا ٻچا ٻصر ٿين ٿا. پر ڪڏھن ڪڏھن ائين ب ٿئي ٿو ت ھڪ قسم جا نر ۽ مادي پاڻ ۾ ملن ٿا پوء جيڪو سو اُهي ٻچا ٻصر قسم جا نٿا ٿين ساڳئين ئي جنس جا ٿين ٿا. جئين ت اگر ڪارڙو تتر شيدي جنس جو آھي ۽ اُن جي مادي ب ساڳين ئي شيدي جنس جي آھي ت پوء انھن جا ٻچا ب شيدي جنس جا ئي ٿيندا. انھن ۾ اسان کي اھڙي ڪا ب ٻي جنس نظر ن ايندي. اھڙي طرح ان کي اسان آساني سان سڃاڻي سگھون ٿا ت ھي شيدي جنس جو ڪارڙو تتر آھي. ڪارڙي تتر ۾ ٿيندڙ مختلف قسمن جون جنسون جنن ۾ تتر جي ماپ ۽ وزن ۾ فرق ٿئي ٿو. ڪنھن جنس ۾ تتر جو وزن وڌيڪ ۽ ڪنھن جنس ۾ تتر جو وزن گھٽ ٿئي ٿو ۽ ان سان گڏو گڏ انھن ۾ ڪجھ ھلڻي جو ب فرق نظر اچي ٿو. جڏھن ت ڪارڙي تتر جو عام طور تي ان جو وزن اڌ ڪلو ٻدايو وڃي ٿو. ڪارڙو تتر هڪ اُهو پکي آهي جيڪو ٻين پکين وانگر مسلسل نٿو اُڏامي سگھي ۽ ٻين وانگر وڌيڪ مٿي ب نٿو اڏامي سگهي. هي تتر سال ۾ پنج کان ست ٻچا پيدا ڪري ٿو. ڪارڙي تتر جي بيدن ڏيڻ جي موسم مارچ کان آڪٽوبر تائين هوندي آهي ۽ ان وقت جي دوران ڪجھ تتر اهڙا ب هوندا آهن جيڪي اُن وقت ٻچا ب پيدا ڪري رهيا هوندا آهن. اُنهاري جي موسم ۾ تتر ۱۷ کان ۱۹ ڏينهن آري تي ويھ ٿو جڏنھن ت سياري جي موسم ۾ تتر ۲۰ يا ۲۱ ڏينھن آري تي ويھ ٿو. مطلب ت ڪارڙا تتر چيٽ جي موسم ۾ ب ٻچا پيدا ڪن ٿا ۽ ڪتيء جي موسم ۾ ب ٻچا پيدا ڪن ٿا. جيڪي تتر چيٽ جي موسم ۾ ٻچا پيدا ڪن ٿا اُهي ٻچا وڏا ٿي ڪري سٺا تتر چيا ويندا آهن ڇو ت اُنهن جي ٻولي سٺي ٿئي ٿي ب نسبت ڪتيء جي موسم وارن کان. ڇو ت ڪتيء ۾ جيڪي پيدا ٿيئن ٿا انهن جي ٻولي وڌيڪ سٺي ناهي هوندي ب نسبت چيٽ وارن کان جڏهن ت ڪتيء جي موسم ۾ جيڪي پيدا ٿيئن ٿا انهن جي ڄنگهن ۾ کڙاھ ننڊي هوندي آهي. ۽ جيڪي چيٽ جي موسم ۾ پيدا ٿين ٿا انهن جي ڄنگهن ۾ کڙاھ وڏي ٿئي ٿي ب نسبت ڪتيء وارن کان. ۽ ڪارڙا تتر چيٽ جي موسم ۾ ڪڻڪن ۽ جو جون ۾ رهن ٿا پر اُن ڪڻڪ ۽ جو ۾ رهن ٿا جڏهن اُهي ڪڻڪون ۽ جو وڏا ۽ گهاٽا ٿين ٿا تڏهن وڃي ڪارڙا تتر اُنهن ۾ گهر ڪري ويهن ٿا. پر ڪجھ تتر قبرسان ۾ رهن ٿا، جتي ننڊا وڻ گهاٽا هوندا آهن ۽ جتي ماڻهن جي اچ وڃ گهٽ هجي. اهڙي طرح ڪجھ ڪارڙا تتر ڪنهن جهنگ ۾ ب رهن ٿا جتي لئين جا وڻ تمام گهاٽا هوندا آهن اتي ب رهن ٿا. ۽ ڪارڙي تتر جي جيڪا مادي آهي اُها ناهي ٻوليندي. ڪارڙي تتر جي جيڪا مادي آهي اُها پنهنجا بيدا ڪارڙي تتر جي نر کان بچائي ٿي ڇو ت جڏهن انهن بيدن مان جيڪي نر ٻچا پيدا ٿين ٿا انهن کي ڪارڙي تتر جو نر ماري ڇڏيندو آهي تنهن ڪري جيڪو سو مادي ڪوشش ڪندي آهي ت پنهنجا بيدا نر کان لڪايان. ڇو ت ڪارڙي تتر جي نر جي اِها فطرت آهي ت هُو نر ٻچن کي ماري ٿو ڇڏي. اهڙي طرح جڏهن اسان کي ڪنهن جهنگ وغيره ۾ ڪارڙو تتر اگر نظر اچي ٿو ت اُهو اڪثر ڪارڙي تتر جي مادي ئي ملي ٿي. ڪارڙي تتر جو نر ڏينهن جي وقت ٻولي ٿو رات جي وقت ناهي ٻليندو پر جڪھ تترن جا ماهر چون ٿا ت ڪو ڪو ڪارڙو تتر رات جي وقت ب ٻولي ٿو. جڏهن ت ڪارڙو تتر گرمين جي موسم .گهڻو ٻولي ٿو ۽ سياري جي موسم ۾ گهٽ ٻولي ٿو ڪارڙا تتر هڪڙا جنگلي ب ٿين ٿا جيڪي تتر جنگلي آهن اُهي جلدي ٻلڻ شروع ڪندا آهن ب نسبت پالتو تترن جي. جڏهن ت جنگلي تترن جون ڄنگهون ڳڙهيون ٿين ٿيون ۽ جنسي ڪارڙن تترن جون ڄنگهون اڇيون ٿين ٿيون. ڪارڙي تتر ۾ ٿيندڙ مختلف قسمن جون جنسون، شيدي، چڻگي، ڪانگس ۽ سناسي اهي جيڪي سي ڪارڙي تتر جون جنسون آهن.
۱. شيدي ڪارڙو تتر جنهن جي سڃاڻپ اِها آهي ت هن جي ڇاتي بلڪل ڪاري ٿئي ٿي ، ٽنگن ۽ پيرن تي ڪارا ڪارا ٽڪا ٿين ٿا ۽ پريون ڪاريون ۽ پٺا ب ان ڪارا ٿين ٿا.
۲. چڻگي جنس جنهن جي سڃاڻپ اِها آهي ت چڻگي ڪارڙو تتر ننڊو ۽ هلڪو ٿئي ٿو ب نسبت ٻين جنسن کان ۽ مغذ گول جهرڪي جي مغذ وانگر هوندو آهي. اسان وٽ هتي اڪثر اِها جنس پائي ويندي آهي ڇو ت هن جنس ۾ ڪارڙي تتر جي ٻولي تمام وڏي ۽ خوبصورت هوندي آهي.
۳. ڪانگس جنس جنهن ۾ ڪارڙي تتر جا پر هيٺ هوندا آهن ۽ ٻولي ڪرڻ جي وقت هي پنهنجو پڇ هيٺ ڪندو آهي ۽ هن جو مغذ وڏو هوندو آهي ب نسبت ٻين جنسن کان.
۴. سناسي جنس ڪارڙي تتر ۾ هن جي سڃاڻپ اِها آهي ت هن ۾ ڪارڙي تتر جي ڇاتي بلڪل ڳڙهي هوندي آهي ۽ ڳاني هڪ انچ جي لڳ ڀڳ ناسي رنگ جي هوندي آهي. پر سناسي جنس جا ڪارڙا تتر هتي اسان وٽ بلڪل نظر اچن ٿا ب نسبت ٻين جنسن کان. انهن سڀني جنسن کان چڻگي جنس تمام سٺي چئي وڃي ٿي ڇو ت اِن جنس جا ڪارڙا تتر ڏسڻ ۾ تمام سٺا لڳن ٿا ۽ ان سان گڏو گڏ هنن جي ٻولي ب ٻين جنسن کان وڏي هوندي آهي. ڪارڙي تتر جا شڪاري ٻن طريقن سان شڪار ڪندا آهن هڪ هي ت تڙي جي ذريعي شڪار ڪندا آهن ۽ ٻيا تتر جي ٻولي جي ذريعي شڪار ڪندا آهن. تڙي جو مطلب هي آهي ت اُن ۾ ۳ کان ۴ شڪاري هوندا آهن ۽ انهن سان گڏ ٻيا ب ماڻهون شامل هوندا آهن جيڪي جهنگ ۾ وڃي پاڻ سان گڏ اهڙي ڪا شئي کڻندا آهن جنهن مان اهي گوڙ ۽ شور مچائين ٿا جنهن جي ڪري جهنگ ۾ ويٺل ڪارڙا تتر هوا ۾ ڀڄن ٿا پوء جيڪو سو شڪاري ان کي ڌڪ هڻي شڪار ڪن ٿا. ٻيو اِهو طريقو آهي ت شڪاري پاڻ سان گڏ هڪ تتر کڻي ٿو جهنگ ۾ وڃي ان کي ڪنهن جڳھ تي رکي ٿو پوء اهو تتر ٻولي ٿو جنهن جي ٻولي تي ٻيو تتر اچي ان جڳھ تي ويھ ٿو ان کان .پوء اُهو شڪاري ٻي تتر کي ڌڪ هڻي شڪار ڪري ٿو
اسان وٽ ڪارڙي تترن جي ٿيندڙ نسل ڪشي ۽ شڪار جنهن جي سبب اسان وٽ انهن تترن جي ڪمي تمام گهڻي ٿيندي پئي وڃي. جڏهن ت اسان وٽ آيل ٻوڏ جيڪا ۲۰۱۰ ۽ ۲۰۱۱ ۾ جنهن تترن جي نسلن تي تمام گهڻو نقصان پهچايو جنهن ۾ ڪافي سارا تتر مري ويا هئا. سٺا ڪارڙا تتر اسان جي ٻاهراڻي لاڙ پٽ ۾ ملن ٿا. ڪارڙي تتر کي پاڻي جي ضرورت تمام گهڻي هوندي آهي ب نسبت ٻين تترن کان ۽ ڪارڙو تتر ٿر جي ريگستان ۾ توهان کي تمام گهٽ نظر ايندو ڇو ت اُتي پاڻي جي قلت گهڻي هوندي آهي. اهڙي طرح بگڙا تتر جيڪي سي ٿر جي ريگستان ۾ رهي سگهن ٿا ڇو ت انهن کي پاڻي جي ضرورت گهٽ هوندي آهي ب نسبت ڪارڙي تتر کان. اڃ کان ۲۰ سال اڳ ڪارڙا تتر جام پايا ويندا هئا اڃ جي وقت کان ڇو ت جئين ئي شڪار جو زور وڌيو تئين ئي تترن جو نسل گهٽجڻ لڳو. اگر اِهي تتر بچايا سگهن ٿا ت بس انهن جو شڪار ڪرڻ ڇڏيڏجي.
